Ano ang Pang emerhensiyang Kontraseptibong Tabletas?
Ang Emergency Contraceptive Pills/Pang emerhensiyang Kontraseptibong Tabletas(ECPs), na kilala rin bilang Morning-after pill, Plan B, o post-coital contraceptives, ay mga tabletang tumutulong sa isang babae na maiwasan ang pagbubuntis pagkatapos ng pakikipagtalik nang walang anumang paraan ng kontrasepsyon o kung nabigo ang kontrasepsyon. Depende sa lugar kung saan ka nakatira, maaaring magkaroon ka ng iba’t ibang uri ng ECPs na pagpipilian. Ang karamihan ng mga uri ay gumagana hanggang sa limang araw (o 120 oras) pagkatapos ng hindi protektadong pakikipagtalik, ngunit mas epektibo ito kapag mas maaga itong ininom. Depende rin sa lugar, madali mong mabibili ang Emergency contraceptive pills sa isang tableta o dalawang tableta na dosis. Parehong epektibo ang dalawang dosis na dalawang tabletas at isang tableta.
Paano gumagana ang Pang emerhensiyang kontrasepsyon?
Ang Pang emerhensiyang kontrasepsyon ay nilikha upang maiwasan ang pagbubuntis pagkatapos ng hindi protektadong pakikipagtalik; ito’y maaaring sa pamamagitan ng pagpapaliban ng paglalabas ng itlog mula sa obaryo (obyulasyon) o pagpigil sa implantasyon ng nabuong itlog. Ito’y maaaring in anyo ng Pang emerhensiyang Kontraseptibong Tabletas o dispositibong intrauterino.
Ang Pang emerhensiyang Kontraseptibong Tabletas (ECPs) ay gumagana sa pamamagitan ng pagpigil sa paglabas ng itlog mula sa obaryo (obyulasyon). Hindi sila gumagana kung ang pagbubuntis ay nangyari na. Ibig sabihin nito, sila’y lubos na iba sa mga aborsyon na tableta. Ang ECP ay hindi maaaring pigilin ang paglaki ng isang nabubuong pagbubuntis o sirain ang embriyo [1].
Ang dispositibong intrauterino (IUDs) bilang Pang emerhensiyang kontrasepsyon ay gumagana sa pamamagitan ng pagpigil sa implantasyon. Kung kailangan mo ng Pang emerhensiyang kontrasepsyon at nais mo ng napakaepektibong at pangmatagalang solusyon, ang tansong IUD (dispositibong intrauterino) ang pinakaepektibong pagpipilian. Ang emergency contraception na ito ay maaring isalang sa matris hanggang limang araw pagkatapos ng hindi protektadong pakikipagtalik. Pagkatapos nito, magkakaroon ka ng madaling at super-epektibong paraan para sa hanggang 12 taon.
May tatlong uri ng Pang emerhensiyang Kontraseptibong Tabletas.
Ulipristal acetate (UPA) pills
Ito ay iniinom bilang isang dosis o dalawang dosis na ininom na may pagitan ng 12 oras. Halimbawa nito ay ang Lydia Postpil, Postinor 2, Norpill, Unwanted72, Nowill Pill, Plan B One-Step, Next Choice One Dose, Next Choice, My Way, After Pill, at Levonorgestrel. Depende sa bansa ng iyong tinutungtungan, maaaring mabili ang mga ito nang walang reseta o may reseta. Ito ay katulad ng ibang kontraseptibong tableta ngunit naglalaman ito ng mas mataas na dosis ng mga hormona.
Levonorgestrel pills.
May kasamang estrogen at progestin – norgestrel, levonorgestrel, o norethindrone (tinatawag din na norethisterone). Ang ilang uri ng regular na kontraseptibong tableta ay maaaring gamitin bilang Pang emerhensiyang kontrasepsyon. Kung gagamitin mo ang tinatawag na Yuzpe regimen, kailangan mong inumin ang mga pill sa dalawang dosis, na may pagitan ng 12 oras. Ito ay gumagana lamang sa ilang mga brand ng pills. Ito rin ay hindi kasing epektibo ng ibang mga EC option. Ito ay pinakaepektibo hanggang sa tatlong araw pagkatapos ng hindi protektadong pakikipagtalik [2].
Combined oral Contraceptive pills.
Naglalaman ng estrogen at progestin – norgestrel, levonorgestrel, o norethindrone (tinatawag din na norethisterone). Maaaring gamitin ang ilang uri ng regular na kontraseptibong tableta bilang emergency contraception. Kung gagamitin mo ang tinatawag na Yuzpe regimen, kailangan mong inumin ang mga tableta sa dalawang dosis, na may pagitan na 12 oras. Ito ay gumagana lamang sa tiyak na mga brand ng mga tableta. Ito rin ay hindi kasing epektibo ng ibang mga opsiyon para sa Pang emerhensiyang kontrasepsyon. Pinakamahusay itong gumagana hanggang sa tatlong araw pagkatapos ng hindi protektadong pakikipagtalik [2].
Ang mga ECPs ay ligtas para sa kanino mang babae o batang babae, kahit sa mga hindi maaaring gumamit ng hormonal na paraan ng kontrasepsyon. Maaaring gamitin ang mga ito sa iba’t ibang sitwasyon, kasama ang mga sumusunod:
Kapag walang anumang paraan ng kontrasepsyon na ginamit sa panahon ng pakikipagtalik. Kung hindi gumamit ng anumang proteksyon sa pakikipagtalik at hindi nais na mabuntis, siguraduhing gamitin ang emergency contraception sa loob ng limang araw mula sa hindi protektadong pakikipagtalik.
Matapos ang panggagahasa (kung ikaw ay ni-rape o nakipagtalik sa isang taong tumangging gumamit ng anumang uri ng proteksyon).
Kung may mga alalahanin na maaaring nabigo ang ginagamit na paraan ng kontrasepsyon dahil sa maling o hindi tamang paggamit, tulad ng:
Maling paggamit ng mga kondom, pagkasira, o pagkadulas;
Nagkaroon ng mali sa withdrawal;
Kung Nawala ang dispositibong intrauterino (IUD) or kontraseptibong implant ay lumabas
-maling pagkalkula ng ligtas na mga araw o pagkabigo sa paggamit ng isang paraang panghadlang sa mga hindi ligtas na araw;
-kapag higit sa pitong araw kang natagalan sa iyong pinagsamang kontraseptibong injyeksyon
-kapag higit sa apat na linggo kang natagalan sa iyong progestin-only DMPA (3-buwan) injection;
-kapag higit sa dalawang linggo kang natagalan sa iyong progestin-only NET-EN (2-buwan) injeksyon;
-kapag higit sa tatlong oras kang natagalan mula sa karaniwang oras ng pag-inom ng Progestin-only pill (mini-pill) o 27 na oras na mula nang iyong huling inumin ito; at
kapag hindi mo nainom ang iyong pinagsamang oral na kontraseptibong tableta sa loob ng tatlong sunod-sunod na araw o tatlong araw kang natagalan sa pag-inom ng tableta sa unang linggo ng siklo [3].
Ano ang hitsura ng Pang emerhensiyang Kontraseptibong Tableta?
Paano inumin ang Pang emerhensiyang Kontraseptibong Tableta?
Kapag natukoy mo o ng iyong Tangapangalagang pangkalusugan na kinakailangan mong uminom ng emerhensiyang kontrasepsyon, maaari mong inumin ang tableta agad. Ang tableta ay maaaring makuha mula sa isang pangkalusugang pasilidad o sa karamihan ng mga botika malapit sa iyo nang walang reseta.
Kapag bumili ka ng isang pakete ng isang tabletang ECP, kailangan mo lamang itong lunukin kasama ng tubig at tapos na ang proseso.
Kapag bumili ka ng isang pakete ng dalawang tabletang ECP, kailangan mong inumin ang unang tabletang ECP, maghintay ng 12 oras, at pagkatapos ay inumin ang pangalawang tabletang ECP.
Kailan dapat kong inumin ang Morning-after pill?
Para sa pinakamalaking epektibidad, dapat inumin ang lahat ng uri ng ECP sa lalong madaling panahon. Ang ECPs na naglalaman ng ulipristal acetate ay maaaring mas epektibo kaysa sa ibang ECPs sa pag-iwas sa pagbubuntis, kahit na ito ay nasa pagitan ng 72 at 120 oras pagkatapos ng hindi protektadong pakikipagtalik. Samantala, ang ECPs na naglalaman ng levonorgestrel ay parehong epektibo at maaaring gumana hanggang sa limang araw pagkatapos ng hindi protektadong pakikipagtalik, ngunit ang epektibidad ay nababawasan araw-araw. Kung gusto mong gamitin ang paraang ito, dapat mong gamitin ito agad pagkatapos ng hindi protektadong pakikipagtalik.
Mahalagang mga tips
Tandaan: Gamitin ang isang ECP sa lalong madaling panahon pagkatapos mong magkaroon ng hindi protektadong pakikipagtalik. Mas maaga mong ito inumin, mas epektibo ito – ang loob ng 24 oras hanggang tatlong araw ay ang pinakamahusay. Ang emergency contraception ay magpapabawas pa rin sa iyong panganib ng pagbubuntis sa loob ng limang araw.
Laging magtaglay ng ilang Pang emerhensiyang Kontraseptibong Tableta. Mas maaga mong gamitin ang Pang emerhensiyang kontrasepsyon, mas magiging epektibo ito. Kaya hindi masama na magtaglay ng isang kahon ng Pang emerhensiyang Kontraseptibong Tableta, para sa mga sitwasyon na ito.
Kung umiinom ka ng Ulipristal acetate ECPs habang nagpapasuso, inirerekomenda na huwag mong padedehin ang iyong sanggol. Sa halip, dapat mong ipahayag at itapon ang gatas ng pitong araw matapos uminom ng mga tableta.
Ang mga epekto na iyong nararanasan ay maaaring hindi katulad ng ibang tao. Lahat tayo ay magkaiba.
Gaano katagal inaantala ng Morning-after na tableta ang ovulasyon?
Ang Morning-after tableta ay nagpapigil o nagpapantala ng ovulasyon ng 5-7 na araw. Ito ay nagbibigay ng sapat na panahon para mamatay ang anumang esperma na nasa katawan ng babae. Ang esperma ay maaaring mabuhay sa reproductive tract ng babae ng hanggang sa 5 araw. Kung ang itlog ay na-nakawala na, hindi na maaaring pigilan ng ECP ang implantasyon o tapusin ang isang umiiral nang pagbubuntis.
Gagana pa ba ang Morning-after na tableta kung nag simula na ang aking obyulasyon?
Hindi. Ang Morning-after pill ay gumagana sa pamamagitan ng pagpapantala ng ovulasyon. Kung ang ovulasyon ay naganap na, maaari ka pa rin mabuntis, kahit pagkatapos gumamit ng pill. Ang pinakamabisang paraan ng emergency contraceptive na gamitin sa panahon ng ovulasyon o pagkatapos nito ay ang hindi-hormonang (tansong) dispositibong intrauterino IUD dahil ito ang makakapigil sa implantasyon. Gayunpaman, kailangan mong mag-set ng appointment sa isang healthcare provider para sa proseso ng pag-insert. Ito ay magiging epektibo kung maisasalansan sa loob ng limang araw matapos ang hindi protektadong pakikipagtalik, na nagpapababa ng iyong tsansa ng pagbubuntis ng 99.9% [5].
