ថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់ (ថ្នាំលេបថ្ងៃបន្ទាប់)

តើអ្វីទៅជាថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់?

ថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់ (ECPs) ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាថ្នាំលេបព្រឹកបន្ទាប់ ឬ ផែនការ B ឬថ្នាំពន្យារកំណើតក្រោយរួមភេទ គឺជាថ្នាំគ្រាប់ដែលជួយស្ត្រីឲ្យជៀសផុតពីការមានផ្ទៃពោះបន្ទាប់ពីរួមភេទដោយមិនបានប្រើវិធីសាស្រ្តពន្យារកំណើត ឬប្រសិនបើការពន្យារកំណើតបរាជ័យ។ អាស្រ័យលើកន្លែងដែលអ្នករស់នៅ អ្នកអាចមានប្រភេទ ECP ច្រើនប្រភេទដែលអាចជ្រើសរើសបាន។ ប្រភេទភាគច្រើនមានប្រសិទ្ធិភាពហូតដល់ ៥ ថ្ងៃ (ឬ ១២០ ម៉ោង) បន្ទាប់ពីការរួមភេទដោយមិនបានការពារ ប៉ុន្តែប្រសិទ្ធិភាពរបស់វាប្រែប្រួលតាមការដែលអ្នកលេបឆាប់ឬយឺត លេបកាន់តែឆាប់គឺកាន់តែមានប្រសិទ្ធិភាព។ អាស្រ័យលើកន្លែងដែលអ្នករស់នៅ អ្នកអាចទិញថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់បានយ៉ាងងាយស្រួល ដែលមានដូស​តែមួយ ឬ ដូសពីរគ្រាប់។ ដូសមួយគ្រាប់ និង​ដូសពីរ​គ្រាប់​គឺ​មាន​ប្រសិទ្ធិភាព​ស្មើគ្នា។

តើថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់មានដំណើរការយ៉ាងដូចម្តេច?

ថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់ត្រូវបានរចនាឡើងដើម្បីការពារការមានផ្ទៃពោះបន្ទាប់ពីការរួមភេទដោយមិនបានការពារ ដោយការពន្យារពេលបញ្ចេញអូវ៊ុល ឬដោយការរារាំងការកាច់សំបុកនៃអូវ៊ុលដែលបានបង្កកំណើត។ វាមានជាទម្រង់ថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់ ឬឧបករណ៍ដាក់នៅក្នុងស្បូន។
ថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់ (ECPs) ដំណើរការបានតែដោយការទប់ស្កាត់ការបញ្ចេញអូវ៊ុលចេញពីអូវែរ (ការបញ្ចេញពងអូវុល)។ ពួកគេមិនអាចមានដំណើរបានទេ ប្រសិនបើអ្នកលេបនៅពេលមានផ្ទៃពោះរួចហើយ។ នេះមានន័យថាពួកគេខុសគ្នាទាំងស្រុងពីថ្នាំរំលូតកូន។ ECP មិនអាចបញ្ឈប់ការវិវត្តនៃគភ៌នៅក្នុងផ្ទៃពោះ ឬបំផ្លាញអំប្រ៊ីយ៉ុងបានទេ [1]។
ឧបករណ៍ដាក់ខាងក្នុងស្បូន (IUDs) ជាមធ្យោបាយពន្យារកំណើតបន្ទាន់ដែលមានដំណើរការដោយការពារការកាច់សំបុក។ ប្រសិនបើអ្នកត្រូវការពន្យារកំណើតជាបន្ទាន់ ហើយចង់បានដំណោះស្រាយដ៏មានប្រសិទ្ធភាព និងយូរអង្វែង កងស្ពាន់នៅក្នុងស្បូន គឺជាជម្រើសដ៏មានប្រសិទ្ធភាពបំផុត។ ការពន្យារកំណើតបន្ទាន់នេះអាចបញ្ចូលទៅក្នុងស្បូនរហូតដល់ប្រាំថ្ងៃបន្ទាប់ពីការរួមភេទដោយមិនបានការពារ។ បន្ទាប់មក អ្នកនឹងមានវិធីសាស្រ្ពពន្យារកំណើតដ៏ងាយស្រួល និងមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់រហូតដល់ ១២ ឆ្នាំឯណោះ។

ថ្នាំគ្រាប់់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់មានបីប្រភេទ

ប្រភេទ Ulipristal acetate

លេបតែមួយគ្រាប់។ ថ្នាំពន្យារកំណើតសង្គ្រោះបន្ទាន់ទម្រង់ថ្មីនេះគឺជាថ្នាំមួយគ្រាប់ដែលមានប្រសិទ្ធភាពរហូតដល់ប្រាំថ្ងៃបន្ទាប់ពីការរួមភេទដោយមិនបានការពារ ហើយខុសពីថ្នាំ EC ផ្សេងទៀតទេ វានឹងមិនថយចុះប្រសិទ្ធភាពក្នុងអំឡុងពេលប្រាំថ្ងៃនោះទេ។ Ulipristal មាននៅក្នុងប្រទេសភាគច្រើន ហើយអាចទិញបានដោយមាន ឬគ្មានវេជ្ជបញ្ជា។

ប្រភេទ Levonorgestrel

លេបមួយដូស ឬពីរដូស ដែលត្រូវលេបឃ្លាតពីគ្នារយៈពេល ១២ម៉ោង។ ឧទាហរណ៍រួមមាន Lydia Postpil, Postinor 2, Norpill, Unwanted72, Nowill Pill, Plan B One-Step, Next Choice One Dose, Next Choice, My Way, After Pill, និង Levonorgestrel។ អាស្រ័យលើប្រទេសដែលអ្នករស់នៅ ទំនិញទាំងនេះអាចទិញតាមឱសថស្ថានដោយមាន ឬគ្មានវេជ្ជបញ្ជា។ ពួកវាស្រដៀងនឹងថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតផ្សេងទៀត ប៉ុន្តែមានកម្រិតអរម៉ូនខ្ពស់ជាងថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតធម្មតាច្រើន។

ប្រភេទថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតផ្សំ

មានផ្ទុកអរម៉ូនអ៊ឹស្ត្រូសែន (estrogen) និងប្រូជេស្ទីន (progestin) – norgestrel, levonorgestrel ឬ norethindrone (ហៅម្យ៉ាងទៀតថា norethisterone)។ ប្រភេទថ្នាំពន្យារកំណើតធម្មតាមួយចំនួនអាចប្រើជាថ្នាំពន្យារកំណើតបន្ទាន់បាន។ ប្រសិនបើអ្នកចង់ប្រើប្រាស់បែបនោះ អ្នកអាចអនុវត្តតាមវិធីមួយដែលត្រូវបានគេហៅថាជាវិធីសាស្រ្ត Yuzpe អ្នកត្រូវលេបថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតជាពីរដូស ចន្លោះពេល ១២ ម៉ោង។ ហើយវាអាចមានដំណើរការបានតែជាមួយថ្នាំម៉ាកមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះ។ វាក៏មិនមានប្រសិទ្ធភាពដូចជម្រើស EC ផ្សេងទៀតដែរ។ វាដំណើរការល្អប្រសិនជាអ្នកលេបថ្នាំនេះក្នុងអំឡុងពេលបីថ្ងៃបន្ទាប់ពីការរួមភេទដោយមិនបានការពារ [2]។

ECPs មានសុវត្ថិភាពសម្រាប់ស្ត្រី ឬក្មេងស្រី សូម្បីតែអ្នកដែលមិនអាចប្រើវិធីសាស្រ្តពន្យារកំណើតអរម៉ូនដែលត្រូវប្រើជាប់រហូតក៏ប្រើ ECPs បានដែរ។ ពួកវាអាចត្រូវបានប្រើក្នុងកាលៈទេសៈជាច្រើន រួមមាន៖
១. នៅពេលដែលមិនបានប្រើវិធីសាស្រ្តពន្យារកំណើតណាមួយក្នុងអំឡុងពេលរួមភេទ។ ប្រសិនបើអ្នកមិនបានប្រើការការពារណាមួយក្នុងអំឡុងពេលរួមភេទ និងមិនចង់មានផ្ទៃពោះទេ សូមប្រាកដថាអ្នកបានប្រើវិធីសាស្រ្តពន្យារកំណើតបន្ទាន់ក្នុងអំឡុងពេលពេលប្រាំថ្ងៃនៃការរួមភេទដោយមិនបានការពារ។

២. បន្ទាប់ពីមានការរំលោភបំពានផ្លូវភេទ (ប្រសិនបើអ្នកត្រូវបានគេរំលោភអវៈយវៈ ឬបានរួមភេទជាមួយអ្នកដែលមិនព្រមប្រើវិធីសាស្រ្តពន្យារកំណើតណាមួយទាល់តែសោះ)។
៣. ប្រសិនបើមានការព្រួយបារម្ភថាវិធីសាស្រ្ពពន្យារកំណើតដែលអ្នកបានប្រើអាចនឹងបរាជ័យដោយសារការប្រើប្រាស់មិនត្រឹមត្រូវ ឬមិនសមស្រប ដូចជា

– ការប្រើប្រាស់ ស្រោមអនាម័យមិនត្រឹមត្រូវ ការរហែក ឬរអិលចេញ។

– ការចាក់ទឹកក្រៅពាងខុស

-ប្រសិនបើកងដាក់ក្នុងស្បូន (IUD) ឬកងដាក់ក្រោមស្បែករបូតចេញមក

– ការគណនាថ្ងៃដែលមានសុវត្ថិភាពក្នុងការរួមភេទមិនឲ្យមានកូនខុស ឬការខកខានក្នុងការប្រើប្រាស់វិធីសាស្ត្ររបាំងការពារក្នុងអំឡុងពេលថ្ងៃដែលមិនមានសុវត្ថិភាពក្នុងការរួមភេទ។

– នៅពេលអ្នកយឺតពេលច្រើនជាងប្រាំពីរថ្ងៃសម្រាប់ការចាក់ថ្នាំពន្យារកំណើតផ្សំ។

– នៅពេលអ្នកយឺតពេលច្រើនជាង បួន សប្តាហ៍សម្រាប់ការចាក់ថ្នាំប្រូជេស្ទីនសុទ្ធ DMPA (៣ ខែ) របស់អ្នក។

– នៅពេលអ្នកយឺតពេលច្រើនជាងពីរសប្តាហ៍សម្រាប់ការចាក់ថ្នាំប្រូជេស្ទីនសុទ្ធ NET-EN (២ ខែ) របស់អ្នក។

– នៅពេលដែលអ្នកយឺតពេលលើសពីបីម៉ោង ពីម៉ោងដែលអ្នកត្រូវលេប ថ្នាំប្រូជេស្ទីនសុទ្ធ Progestin-only (ថ្នាំបន្ទះតូច) ឬលើសពីពេល ២៧ ម៉ោងចាប់តាំងពីអ្នកលេបថ្នាំចុងក្រោយ និង

– នៅពេលដែលអ្នកខកខានលេបថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតផ្សំ រយៈពេលបីថ្ងៃជាប់ៗគ្នា ឬអ្នកយឺតពេលលើសពីបីថ្ងៃក្នុងការលេបថ្នាំក្នុងសប្តាហ៍ដំបូងនៃវដ្តថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតផ្សំ [3] ។

តើថ្នាំគ្រាប់់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់មានរូបរាងដូចម្តេច?

តើគេលេបថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់ដូចម្តេចទៅ?

នៅពេលដែលអ្នក ឬអ្នកផ្តល់សេវាថែទាំសុខភាពរបស់អ្នកបានកំណត់ថា ស្ថានភាពសុខភាពរបស់អ្នកតម្រូវឲ្យអ្នកប្រើថ្នាំពន្យារកំណើតបន្ទាន់ នោះអ្នកនឹងអាចលេបថ្នាំបានភ្លាមៗ។ ថ្នាំគ្រាប់នេះអាចទទួលបានពីកន្លែងថែទាំសុខភាព ឬនៅតាមឱសថស្ថានភាគច្រើនដែលនៅជិតអ្នកដោយគ្មានវេជ្ជបញ្ជាបាន។
ប្រសិនបើអ្នកទិញថ្នាំប្រភេទដូសមួយគ្រាប់ អ្វីដែលអ្នកត្រូវធ្វើគឺលេបវាជាមួយទឹក ជាការស្រេច។
ប្រសិនបើអ្នកទិញថ្នាំដូស ២ គ្រាប់នោះ អ្នកនឹងត្រូវលេបថ្នាំគ្រាប់ទី ១ បន្ទាប់មករង់ចាំ ១២ ម៉ោង បន្ទាប់មកលេបគ្រាប់ទី២។

តើខ្ញុំគួរលេបថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់នៅពេលណា?

សម្រាប់ប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់បំផុត គ្រប់ប្រភេទនៃ ECPs គួរតែត្រូវបានលេបឲ្យបានឆាប់តាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។ Ulipristal acetate ECPs អាចមានប្រសិទ្ធភាពជាង ECPs ផ្សេងទៀតក្នុងការការពារការមានផ្ទៃពោះ ទោះបីជាវាត្រូវបានលេបនៅចន្លោះពី ៧២ ទៅ ១២០ ម៉ោងបន្ទាប់ពីការរួមភេទដោយមិនបានការពារក៏ដោយ។ ខណៈពេលដែល ECPs ប្រភេទ levonorgestrel មានប្រសិទ្ធភាពស្មើគ្នា និងអាចដំណើរការបានរហូតដល់ ៥ ថ្ងៃបន្ទាប់ពីការរួមភេទដោយមិនបានការពារ ប្រសិទ្ធភាពរបស់វាថយចុះជារៀងរាល់ថ្ងៃដែលអ្នកមិនបានលេបវា។ ប្រសិនបើអ្នកចង់ប្រើវិធីនេះ អ្នកគួរតែប្រើវាឲ្យបានឆាប់តាមដែលអាចធ្វើទៅបាន បន្ទាប់ពីការរួមភេទដោយមិនបានការពារ។

គន្លឹះសំខាន់ៗ

ចងចាំ៖ ប្រើ ECP ឲ្យបានឆាប់តាមដែលអាចធ្វើទៅបាន បន្ទាប់ពីអ្នកបានរួមភេទដោយមិនបានការពារ។​ លេបកាន់តែឆាប់ កាន់តែប្រសើរ ក្នុងអំឡុងពេល ២៤ ម៉ោង ទៅ ៣ ថ្ងៃគឺល្អបំផុត។ ការពន្យារកំណើតបន្ទាន់នឹងនៅតែបន្តមានប្រសិទ្ធិភាពកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃការមានផ្ទៃពោះរហូតដល់ប្រាំថ្ងៃ។
អ្នកត្រូវមានថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតនៅជាប់ខ្លួនគ្រប់ពេលវេលា។ ការលេបថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់កាន់តែ​ឆាប់ វា​កាន់​តែ​មាន​ប្រសិទ្ធិភាព។ ដូច្នេះ វាមិនមែនជាគំនិតអាក្រក់ទេក្នុងការទុកថ្នាំពន្យារកំណើតបន្ទាន់មួយប្រអប់ជាប់ខ្លួន ក្នុងករណីចាំបាច់។
ប្រសិនបើអ្នកលេបថ្នាំ Ulipristal acetate ECPs ពេលបំបៅកូនដោយទឹកដោះ អ្នកត្រូវបានណែនាំមិនបៅដោះកូននោះឡើយ។ ផ្ទុយមកវិញ អ្នកគួរតែបញ្ចេញទឹកដោះ ហើយចាក់វាចោលយៈពេលប្រាំពីរថ្ងៃបន្ទាប់ពីការលេបថ្នាំនេះ។
ផល​ប៉ះពាល់​ដែល​អ្នក​ទទួលបាន អាច​មិន​ដូច​គ្នា​នឹង​ផល​ប៉ះពាល់​ដែលអ្នកផ្សេងទៀតទទួលបាននោះទេ។ មនុស្សគ្រប់រូបគឺខុសៗគ្នាទាំងអស់។

តើថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់អាចពន្យារពេលបញ្ចេញអូវ៊ុលបានរយៈពេលយូរប៉ុនណាដែរ?

ថ្នាំ Mornning-after​ (លេបព្រឹកបន្ទាប់)ការពារ ឬពន្យារការបញ្ចេញពងអូវ៊ុលក្នុងរយៈពេល ៥ ទៅ ៧ ថ្ងៃ។ ការពន្យារនេះនឹងនេះនឹងទុកពេលឲ្យមេជីវិតឈ្មោលនៅក្នុងរាងកាយរបស់ស្ត្រីមានពេលវេលាគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីងាប់បាន។ មេ​ជីវិត​ឈ្មោល​អាច​រស់​នៅ​ក្នុង​ផ្លូវ​ប្រដាប់បន្ត​ពូជ​របស់​ស្ត្រី​បាន​រហូតដល់​ទៅ​៥​ថ្ងៃ ។ នៅពេលដែលអូវ៊ុលត្រូវបានបញ្ចេញរួចហើយ ECP មិនអាចការពាររារាំងពីការកាច់សំបុក ឬបញ្ចប់ការមានផ្ទៃពោះដែលកំពុងតែមានស្រាប់នោះទេ។

តើថ្នាំំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់មានប្រសិទ្ធិភាពដែរឬទេប្រសិនបើខ្ញុំបានបញ្ចេញអូវ៊ុលរួចទៅហើយ?

ទេ។ ថ្នាំគ្រាប់ពន្យារកំណើតបន្ទាន់ មានប្រសិទ្ធភាពដោយការពន្យារការបញ្ចេញអូវ៊ុល។ ប្រសិនបើការបញ្ចេញពងអូវុលបានកើតឡើងរួចហើយ អ្នកប្រហែលជានៅតែអាចមានផ្ទៃពោះ ទោះបីអ្នកបានលេបថ្នាំពន្យារកំណើតបន្ទាន់ក៏ដោយ។ វិធីសាស្ត្រដ៏ល្អបំផុតនៃវិធីសាស្ត្រពន្យារកំណើតបន្ទាន់ដែលត្រូវប្រើអំឡុងពេលបញ្ចេញអូវ៊ុល ឬក្រោយពេលបញ្ចេញអូវ៊ុលគឺ ការដាក់កងក្នុងស្បូន​ ដែលមិនមែនជាអរម៉ូន (កងស្ពាន់) ព្រោះវាអាចការពាររារាំងការកាច់សំបុកមិនឲ្យកើតឡើង។ ដូច្នេះ អ្នកនឹងត្រូវធ្វើការណាត់ជួបជាមួយអ្នកផ្តល់សេវាថែទាំសុខភាព ដើម្បីធ្វើការស៊កបញ្ចូល។ វា​នឹង​មាន​ប្រសិទ្ធភាព ប្រសិនបើអ្នកធ្វើការដាក់​បញ្ចូល​ក្នុង​រយៈពេល​ប្រាំ​ថ្ងៃ​ពីថ្ងៃ​រួមភេទ​ដោយ​មិន​បាន​ការពារ ដោយ​វាអាចកាត់បន្ថយ​ឱកាស​នៃ​ការ​មាន​ផ្ទៃពោះបានរហូតទៅដល់ ៩៩.៩% ។ [5] ។