Doğurganlık bilinci yöntemleri nelerdir?
“Doğal aile planlaması”, “ritim yöntemi” veya “periyodik yoksunluk” olarak da bilinen doğurganlık bilinci yöntemleri, hamile kalabileceğiniz günleri belirlemek için adet döngünüzü takip etmenizi gerektiren bir doğum kontrol şeklidir. Herhangi bir cihaz veya ilaç kullanmanıza gerek yoktur. Doğurganlık döneminizin başlangıcını ve bitişini takip etmek için tek başına veya birlikte kullanılabilen doğurganlık farkındalığı yöntemleri vardır (1).
Doğurganlık bilincine dayalı yöntemler, ne zaman hamile kalma olasılığınız olduğunu (doğurgan günleriniz) tahmin etmenize yardımcı olur ve bu günlerde korunmasız vajinal seksten kaçınmanıza dayanır. Bu yöntemler, vücudunuzdaki değişikliklerin farkında olmanızı veya seçtiğiniz yöntemin belirli kurallarına göre günleri takip etmenizi gerektirir (2).
Adet döngünüzün genellikle sekiz ila dokuz gün arasında sürebilen doğurganlık döneminde hamile kalabilirsiniz. Bu doğurganlık döneminde yumurtalıktan bir yumurta salınır (yumurtlama adı verilen bir süreç) ve 24 saate kadar yaşayabilir. Sperm ise üreme sisteminizin içinde yedi güne kadar yaşayabilir. Yumurta salındığında sperm mevcutsa, sperm ve yumurta birleşebilir ve bu da hamilelikle sonuçlanabilir. Yumurtlamadan yedi gün öncesine kadar korunmasız cinsel ilişkiye girerseniz, hamile kalmanın hala mümkün olduğunu bilmek önemlidir (3).
Doğurganlık bilincine dayalı yöntemler basittir. Adet döngünüzü takip edersiniz ve hamile kalabileceğiniz günlerde seks yapmazsınız. O günlerde seks yaparsanız, prezervatif (dış veya iç) veya diyafram gibi alternatif bir yöntem kullanırsınız.
Doğurganlık bilinci yöntemlerinin farklı türleri nelerdir?
Doğurganlığınızı takip etmek ve döngünüzde hamile kalabileceğiniz günleri belirlemek için kullanabileceğiniz birkaç yöntem vardır. Adet döngünüzün neresinde olduğunuzu hesaplamak için vücudunuzdaki değişiklikleri gözlemlemeniz gerekecektir. Bu çok fazla çaba ve sorumluluk gerektirecektir. Bu yöntemi seçmeden önce ne yapmanız gerektiğini anladığınızdan emin olun. Her ay yedi gün boyunca seks yapmamaya veya o günlerde ikinci bir yöntem kullanmaya hazırlıklı olun.
Doğurganlığa dayalı yöntemler, takvime ve belirtilere dayalı yöntemler olarak sınıflandırılır (4).
Takvime dayalı yöntemler
Takvime dayalı yöntemler, adet döngünüzü takip etmenizi ve doğurgan günlerinizin başlangıcını ve bitişini belirlemenizi gerektirir.
Takvime dayalı yöntemler
Takvim ritmi yöntemi. Takvim ritmi yöntemi, adet döngünüzü birkaç ay boyunca inceleyerek doğurgan günlerinizi tahmin etmenize yardımcı olur. Bir döngü, adet döneminizin ilk gününde başlar ve bu, saymaya başladığınız zamandır. Doğurganlık günlerinizi belirlemek için, bu yöntemi kullanmadan önce en az 6-12 adet dönemi kaydetmeli, ardından her adet döngüsünün ilk günü arasındaki günleri saymalısınız.
Doğurganlık aralığınızın başlangıcını belirlemek için en kısa döngünüzün uzunluğundan 20 gün çıkarın. Doğurganlık döneminizin sonunu belirlemek için en uzun döngünüzün uzunluğundan 10 gün çıkarın. Doğurganlık döneminiz boyunca korunmasız cinsel ilişkiye girmekten kaçınmalısınız (5).
Regl uygulaması veya regl çarkı gibi bir hatırlatma aracı kullanabilir veya regl günlerinizi normal takviminizde işaretleyebilirsiniz.
Adet döngünüz arasındaki gün sayısı 27 günden az ise bu yöntem sizin için önerilmez. Sadece düzenli adet gören kadınlar tarafından uygulanabilir.
Standart günler yöntemi (SDM). Bu yöntem adet döngüsü 26 ila 32 gün arasında olan kadınlar için önerilir. Döngünüzün günlerini takip etmeniz ve döngünüzün 8. gününden 19. gününe kadar korunmasız seks yapmaktan kaçınmanız gerekecektir. Bazı kadınlar adet döngülerini takip etmek için renkli boncuklar (örn. CycleBeads) kullanır; beyaz boncuklar korunmasız cinsel ilişkiden kaçınılması gereken günleri (doğurgan günler) gösterir veya yedek bir yöntem kullanır (6).
Boncuk kullanarak döngünüzü nasıl takip edebilirsiniz?
Semptoma dayalı yöntemler
Semptomlara dayalı yöntemler, rahim ağzı salgıları ve bazal vücut ısısı gibi doğurganlık belirtilerinin gözlemlenmesi üzerine kuruludur. Daha sonrasında bu belirtilerin belirgin olduğu günlerde cinsel ilişkiden kaçınmanız gerekmektedir. Bu yöntemler şunları içerir:
– iki gün yöntemi (TDM). Servikal salgılarınız olup olmadığını belirlemek için her gün vajinal akıntınızı kontrol edersiniz. Hamile kalmamak için rahim ağzı salgısı gördüğünüz gün ve ertesi gün korunmasız cinsel ilişkiye girmekten kaçınmalısınız. Seks yapmaya karar verirseniz, salgılar temizlenene kadar prezervatif gibi başka bir doğum kontrol yöntemi kullanmalısınız.
– Bazal vücut ısısı (BBT) yöntemi. Bu yöntem, bir kadının ne zaman doğurgan olabileceğini belirlemek için vücut sıcaklığından yararlanır. Yumurtlamadan sonra bir kadının normal vücut ısısı hafifçe yükselir. Vücut ısısının yükselmesinden sonraki üç gün ile bir sonraki adet döneminizin başlangıcı arasındaki dönemde hamile kalma olasılığınız yoktur. Bu yöntemde, yumurtlama döneminde olup olmadığınızı belirlemek için her sabah vücut sıcaklığınızı takip etmeniz gerekir. Her sabah ayağa kalkmadan önce ateşinizi ölçüp bir çizelgeye kaydedersiniz. Bu yöntem en çok semptotermal yöntem veya standart günler yöntemi ile birlikte kullanıldığında etkilidir (1).
– Ovülasyon yöntemi. Servikal mukus veya billings ovulasyon yöntemi olarak da bilinen bu yöntem, bir kadının doğurganlık döneminin başlangıcını ve sonunu belirlemek için servikal mukusun gözlemlenmesini içerir. Çoğu gün, bir kadının servikal mukusu kalın ve yapışkandır, ancak yumurtlama döneminde sulu ve kaygan hale gelir. Rahim ağzı mukusunuzu günlük olarak kontrol etmeniz gerekir. Salgılarınızın başlamasından (servikal mukusunuz berrak, gergin, kaygan ve ıslak olduğunda) kesilmesinden üç gün sonrasına kadar hamile kalabilirsiniz. Bu yöntemin bazal vücut ısısı yöntemi veya standart günler yöntemi ile birlikte kullanılması etkisini artırır (5).
– semptotermal yöntem. Bu yöntem, hamile kalabileceğiniz günleri tahmin etmek için birden fazla doğurganlık bilinci yöntemini birleştirir. Vücudunuzda hamile kalabileceğinizi gösteren birçok işaret vardır ve bu yöntem bunlardan birkaçını aynı anda takip eder. Buna rahim ağzınızın ne kadar açık hissettiği, bazal vücut sıcaklığınız ve servikal mukusunuz dahildir. İki veya daha fazla yöntem kullanmak hamileliği daha iyi engellemenize yardımcı olur (7).
Doğurganlık bilinci yöntemleri ne kadar etkilidir?
– Doğurganlık bilinci yöntemleri çok etkili değildir. En kusursuz uygulandıklarında işe yararlar (8).
– Mükemmel kullanımda %95-99 oranında etkilidirler. Tipik kullanımda ise %76-88 oranında etkilidirler (9).
Her bir doğurganlık bilinci yönteminin ne kadar etkili olduğu hakkında bilgi için aşağıdaki tabloya bakınız.
Doğurganlık bilinci yöntemleri ne zaman iyi bir seçenektir?
– Vücudunuzu daha iyi tanımaya çalışıyorsanız. Doğurganlık bilinci yöntemleri vücut düzeninizi keşfetmek için iyi bir yoldur. Herhangi bir değişikliği fark eder ve adet döngünüzü daha iyi anlarsınız.
– Hamile kalmak sizin için sorun değilse. Bu yöntemleri doğru kullanmazsanız, başarısızlık oranları yüksektir. Doğurganlık bilinci yöntemlerini keşfetmeye istekliyseniz, takviminizi ve/veya semptomlarınızı takip etmeyi öğrenirken prezervatif gibi bir yedek yöntem kullanmanız tavsiye edilir. Ancak doğurganlık bilinci takibinde çok iyi değilseniz ve hamile kalmak sizin için bir sorun teşkil edecekse, başka bir doğum kontrol yöntemi seçmeyi değerlendirin.
– Eğer tam bir öz disipline sahipseniz. Hem sizin hem de eşinizin bu yöntemi takip etmeyi kabul etmeniz gerekir. Ayrıca vücudunuzu iyi tanımanız gerekir.
– Adet döneminiz içinde belirli bir süre seks yapmamanız ya da doğurganlık döneminizde başka bir koruma yöntemi kullanmanız sizin için sorun teşkil etmiyorsa. Bu yöntemle, her ay hamile kalabileceğiniz günleri takip etmeniz gerekir. O günlerde ya seksten kaçınmanız ya da hormonal olmayan bir doğum kontrol yöntemi kullanmanız gerekir. Seks yapmamak veya başka bir doğum kontrol yöntemi kullanmak sizin için uygun değilse, doğurganlık bilincine dayalı yöntemleri kullanmayın.
– Yan etkisi olmayan bir yöntem istiyorsanız. Bu yöntem vücudunuza ek hormonlar yüklemez. Bu yöntemi kullanan birçok kişi vücutlarını etkilemeyen bir şey istemektedir.
